گنبد نمکی جاشک ، استان بوشهر Salt Dome - مجله جغتای

گنبد نمکی جاشک یا کوه نمک جاشک ناحیه وسیع و مرتفع شمالی کوه جاشک منتهی الیه جنوبی رشته کوه زاگرس، حدفاصل شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهر، یکی از بزرگ ترین و فعالترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه و از جاذبه های طبیعی استان بوشهر است . مهمترین خصوصیات شاخص و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمکهای این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصر به فرد، آبشارها، بلورها و … می توان اشاره داشت.

چرا گنبد نمکی جاشک؟

• این پدیده طبیعی، بزرگترین گنبد نمکی خاورمیانه است و یکی از میراث ارزشمند طبیعی ایران محسوب می شود.
• مناظری که در جای جای این منطقه وجود دارند به گونه ای هستند که شاید مانندشان در هیچ جای دیگری نبینید.
• این گنبد نمکی یکی از فعال ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران می باشد و به عنوان یک سرمایه ملی با قدمت 600 میلیون سال بسیار حائز اهمیت است

موقعیت جغرافیایی

گنبد نمکی جاشک (دشتی) در بخش کاکی و بخش بردخون و حدفاصل دو شهرستان دشتی و دیر در استان بوشهر قرار گرفته است. این گنبد شرق روستای گنخک در شهرستان دشتی و شمال روستای جاشک در شهرستان دیر قرار گرفته است.

این گنبد نمکی در دل کوه جاشک چیزی مانده به انتهای شمالی آن، جا خوش کرده و مرتفع ترین قسمت کوه را تشکیل می دهد. طول آن شمال شرقی به جنوب غربی است. غرب آن روستای گنخک، شرق آن روستای کردلان و شمال شرقی آن روستای درویشی (شهرستان دشتی) و جنوب آن روستای جاشک قرار گرفته است.

ویژگی ها

این گنبد یا کوه نمکی در دل کوه جاشک با 12 کیلومتر درازا و 4.5 کیلومتر پهنا دارد. وسعت گنبد در حدود 3666 هکتار بوده و ارتفاع قلهٔ آن 1350 متر از سطح دریا می باشد.

موقعیت خاص گنبد نمکی جاشک (دشتی) که باعث شوری آب رودخانه مند گشته است شاید تنها عامل زیان رسان به منطقه باشد زیرا رودخانه تا قبل از روستای باغان شیرین و قابل شرب و استفاده کشاورزی می باشد.

اما پس از عبور از کنار گنبد و دور زدن آن آب رودخانه با درصد زیادی شوری همراه می شود که نشان از فعالیت زیاد گنبد و روان بودن آب آن تا بستر رودخانه مند می باشد و در فصل پر بارش آب رودخانه سطح دشت های چغاپور و دشتی را فراگرفته و به علت تبخیر زیاد نمک بر روی سطح خاک به جای مانده و باعث شوری زمین های منطقه می شود.

گنبدهای نمکی در سطح وسیعی از ارتفاعات زاگرس و ایران مرکزی رخ نمون شده است به طوری که قریب به 114 گنبد نمکی در نواحی جنوب ایران به ویژه در استان های هرمزگان وبوشهر دیده می شود.

پدیده های زیبای گنبد نمکی جاشک (دشتی) عبارت ند از:

1. رنگ سفید نمکهای طعام گنبد به منطقه جلوه ای زیبا بخشیده است به نحوی که از جاده کنگان - بوشهر به صورت یک کوه برفی زیبائی در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شده است.
2. یخچالهای نمکی از جمله پدیده های زیبای این گنبد نمکی جاشک یا دشتی به شمار می رود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده می شود این یخچالها که حاصل حرکت ثقلی توده های نمکی در جهت شیب زمین است در حاشیه کناره گنبد تشکیل می شود و به علت مشابهت آن با یخچالهای یخی بدین نام معروفیت یافته است.
3. آبشارهای زیبای نمکی یکی دیگر از ویژگی های گردشگری این گنبد نمکی است. این آبشارها که مسیر طبیعی جریان آب گنبد بوده است در فصول کم آبی به واسطه تبخیر کامل آب بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و به ویژه در مسیر آبشارها ایجاد شده است و چشم انداز تماشائی آبشار نمکی را ایجاد کرده است. این پدیده در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده می شود.
4. غارهای نمکی یکی دیگر از جلوه های تماشائی این گنبد نمکی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد می شوند در جای جای گنبد دیده می شود. در بخش های داخلی این غارها بلورهای نمک به صورت استالاگمیت و استالاکتیت جلوه ای دیدنی به غارها بخشیده است.
5. فرسایش آبی ایجاد شده بر نمکهای گنبد آثار زیبا و تماشائی را بر پهنه گنبد ایجاد کرده است. این آثار به صورت فرسایش پنجه ای یکی از آثار زیبای ژئو مورفولوژیکی را ایجاد کرده است.
6. تخت دیو یکی از زیباترین پدیده های زیبای فرسایشی این گنبد نمکی است که به علت اختلاف در اندازه فرسایش پذیری سنگ ها به صورت ستونهایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شده اند.
7. بلورهای نمک و بسیاری کانیهای غیرسیلیکاته نظیر پیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی آنان خیره کننده است. گنبد نمکی میزبان کانیها و بلورهای فراوانی است که در پهنه گنبد گسترده اند.
8. تنوع رنگ نمکهای صنعتی گنبد شگفت انگیز است. رنگهای متنوع قرمز، قهوه ای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمکها یکی از ویژگی گنبد نمکی جاشک (دشتی) است.

نمک های سازنده این گنبد مربوط به سری هرمز بوده که به علت چگالی کم نمک نسبت به سنگ های پیرامونی و وجود گسل کازرون-قطر و لرزش های مکرر ناشی از آن، در اواخر دوره پرکامبرین و اوایل پالئوزوئیک تشکیل شده است.

در حالی که این گنبد نمکی در حال بالا آمدن است، عوامل فرسایشی به تدریج از ارتفاع آن می کاهند. یکی از زیباترین پدیده های زیبای فرسایشی گنبد، تخت دیو می باشد که به علت اختلاف در اندازه فرسایش پذیری سنگ های گنبد به صورت ستون هایی در میان نمک های گنبد ظاهر شده است.