ارگ مورچه خورت، میراثی باشکوه در اصفهان - مجله جغتای

ارگ تاریخی مورچه خورت بزرگترین ارگ مسکونی کشور پس از ارگ بم است و از ویژگی های منحصر به فرد معماری و شهرسازی برخوردار است. این ارگ به صورت یک قلعه خشتی بزرگ با برج و باروهای بلند فضایی در فاصله 50 کیلومتری شمال اصفهان و در قلب روستای مورچه خورت واقع شده است که حدود 30 هزار مترمربع وسعت این قلعه است. این قلعه 2 دروازه و 8 برج تدافعی دارد که در بخش فوقانی دیوارها، روزنه ها و تیرکش هایی ایجاد شده است.

تاریخچه

به اعتقاد بعضی کارشناسان، قدمت این قلعه و منطقه تاریخی به قرن نهم هجری قمری می رسد و عده ای نیز قدمت آن را قبل از دوران صفویه می دانند، ولی تاریخ دقیق بنای این قلعه که از آثار دوره اسلامی است، معین نیست. این ارگ تاریخی شاهد پیروزی نادرشاه افشار بر اشرف افغان در سال 1142 هجری قمری بوده که در نهایت منجر به فرار افغان ها از اصفهان می گردد.

معماری

چیدمان فضاهای خدماتی در نوع خود بسیار جالب توجه است. بازار اصلی با مغازه هایی که از رونق گذشته آن حکایت می نمایند، در کنار حمام های زنانه و مردانه قرار گرفته که در عین سادگی حکایت از پاکیزگی در نزد مردمان آن روزگار دارند. هر گوشه این مجموعه یک معماری منحصر به فرد دارد. از دیدگاه آماری در سال 1353 تعداد 25 خانوار در این قلعه زندگی می کردند و اکنون نیز ساکنین محدودی دارد که در خانه های متروکه زندگی می نمایند.

به گفته کارشناسان بعد از ارگ بم این مکان مهمترین قلعه تاریخی ایران از نظر سبک معماری وشهر نشینی بحساب می آید. قلعه مورچه خورت دارای دو ورودی اصلی است که به صورت عمود برهم در دو جبهه جنوب غربی و شمال غربی قرار دارند و از طریق گذر اصلی قلعه به هم متصل می شوند و در داخل قلعه قدیمی همه جور امکانات و ابنیه ای یافت می گردد به طوری که اگر در قدیم درهای قلعه را می بستند، ساکنان نیازی به بیرون نداشتند.

برای ورود به قلعه باید از سمت غربی پس از گذشتن از یکی از این ورودی ها که در زیر برج دیده بانی قرار دارند، وارد شد و پس از گذشتن از هشتی بزرگی به فضای داخلی قلعه رسید، درب های ورودی از چوب هایی به ضخامت 25 سانتیمتر که از ورق های ضخیم فلزی با میخ های آهنی بزرگ به هم متصل شده ساخته شده است.

قوس ها و طاقی های زیبای خشتی و سر چین های آجری زیبا بر سر دیوارها، همراه با پنجره های دیده بانی در ارتفاع 5 متری تصاویری بکر از شکوه تاریخی این قلعه مقاوم و تاریخ ساز به نمایش گذاشته است.

در کنار گذر اصلی قلعه راسته بازار تاریخی روستای مورچه خورت واقع شده که شامل مغازه های کوچک و کارگاه های صنایع دستی و انبارهای نگهداری کالا و اجناس است که در گذشته نقش مهمی برای دادوستد مردم مورچه خورت و ساکنان قلعه با بازرگانان و تجار بیرون و مسافران داشته است.

گچ بری های زیبا و طاق دیس های بکر که در پایین با آینه کاری تزئین شده است، شکوه و جلال خاصی به سقف بلند 5/4 متری خانه بخشیده است، این خانه اگر چه هنوز تخریب نشده ولی عدم رسیدگی به آن این بنا را در شرایط هشدار تخریب قرار داده است.

پروژه بازسازی و بازسازی این مجموعه در سال 1386 شرکت تعاونی گردشگری روستای مورچه خورت با سهامدارانی از جمله بنیاد مسکن، شرکت توسعه گردشگری، شرکت عمران ومسکن سازان منطقه مرکزی آغاز به کار کرد که هنوز به خاتمه نرسیده است.

بعلاوه گزارش شده است که از بهمن ماه 1395 استحکام بخشی و بازسازی برج ها و دیوارهای بیرونی قلعه، که بر اثر مرور زمان و فرسایش و آب شستگی آسیب دیده اند، آغاز شده است. سازمان میراث فرهنگی اصفهان مدعی است که مبلغ 1 میلیارد و 500 میلیون برای بازسازی فضای عمومی این قلعه از جمله مسجد جامع، حمام و گذرگاه های فرعی هزینه نموده است.

آدرس: ایران، استان اصفهان، 50 کیلومتری شمال اصفهان، روستای مورچه خورت

هزینه بازدید: رایگان