سازمان دولت های ترک؛ برنامه های آنکارا برای کشورهای ترک زبان و چالش های آن - مجله جغتای

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، دیروز(پنجشنبه) نشست وزاری امور خارجه کشورهای عضو شورای ترک در استانبول سرانجام یافت. وزاری امور خارجه ترکیه، جمهوری آذربایجان، مجارستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان، گفتگوهای اولیه را به فرجام رساندند تا امروز، سران این کشورها نیز زیر یک سقف گرد هم آیند.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه اوغلو اعلام نموده که امروز یک سند تاریخی به وسیله سران به امضا می رسد و نام شورای ترک، از این به بعد به سازمان دولت های ترک تغییر خواهد نمود.

نشست وزرا در کاخ قدیمی دلما باغچه برگزار گردید اما امروز، نشست سران کشورهای ترک، در جزیره دموکراسی استانبول با حضور روسای جمهور در حال برگزاری است.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و بغداد آمریف دبیرکل شورای ترک، امروز در استانبول، پذیرای این افراد هستند:

الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان.

قاسم جومرت توکایف رئیس جمهور قزاقستان.

سدیر جپاروف رئیس جمهور قرقیزستان.

شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان.

قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان (کشور عضو ناظر).

ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان (کشور عضو ناظر).

اردوغان در ایستگاه نخست ضیافت امروز، مهمانان خود را به محله تاریخی و مجلل سلطان احمد استانبول برد و در آنجا، ساختمانی را افتتاح کرد که بناست از این به بعد به عنوان دبیرخانه ثابت سازمان دولت های ترک، در اختیار بغداد آمریف و همکاران او باشد.

ترکمنستان هم رضایت داد

ترکمنستان، گازفروش ثروتمند منطقه، بر اساس حفظ سیاست بیطرفی، تمایلی به حضور در نشست های پیشین شورای ترک نداشت و با وجود همه اصرارها و پافشاری های مداوم اردوغان، مقاومت می کرد. اما حالا ظاهراً رضایت نسبی دست داده و یکی از تفاوت های مهم نشست امروز سران کشورهای ترک زبان، تغییر نسبی مواضع ترکمنستان است.

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه دیروز نوشت:در نشست وزاری امور خارجه کشورهای عضو شورای ترک، برای نخستین بار شاهد حضور ترکمنستان به عنوان عضو ناظر هستیم. با حضور برادرم رشید مردوف، وزیر امور خارجه ترکمنستان، عکس خانوادگی کشورهای شورای ترک، کامل شد.

رشید مردوف، دیروز اظهار داشت که ترکمنستان همچنان به سیاست مهم خود یعنی اصل بیطرفی پایبند است اما در عین حال، از حضور در شورای ترک به عنوان عضو ناظر، مسرور است.

امروز هم قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان به استانبول رفت و عکس های او و اردوغان، نشان دهنده این است که حضور بردی محمداف، موجب خوشحالی رئیس جمهور ترکیه شده است. در نتیجه باید گفت، حضور ترکمنستان در دور نو نشست اعضای شورای ترک، برگ برنده نوی برای ترکیه است.

افق 2040

بر اساس اخباری که به وسیله اداره اطلاع رسانی نهاد ریاست جمهوری ترکیه منتشر شده، ترسیم افق 2040 همکاری های سیاسی - مالی سازمان دولت های ترک، مهم ترین هدف نشست دیروز و امروز این کشورها بوده است.

فناوری های سبز و شهرهای هوشمند در عصر دیجیتال، عنوان یکی دیگر از اهداف و موضوعات مهمی است که هم در نشست وزرای امور خارجه و هم در نشست سران دولت های ترک، مورد آنالیز قرار گرفته است.

در این نشست، تصمیمات مربوط به حضور ترکمنستان در سازمان به عنوان عضو ناظر نهایی شده و مباحثی در خصوص این موضوعات، اجرا شده است: مشخص روابط با کشورها و نهادهای ثالث و ضوابط عضویت ناظر، تکمیل تاسیس صندوق سرمایه گذاری ترکیه و تصویب منظره 2040 دنیا ترک که شامل اهداف و برنامه میان مدت و بلندمدت سازمان.

بعلاوه در این نشست، ریاست دوره ای سازمان از آذربایجان به ترکیه واگذار می گردد و سران کشورها بیانیه استانبول را که سند نهایی هشتمین اجلاس شورای ترکان است و مجموعه ای از قطعنامه ها را امضا خواهند کرد.

نقش آقابیگ بر عهده کیست؟

در زبان ترکی استانبولی، واژه آقابیگ به معنی خان داداش و برادر بزرگ، عملاً به شکلی تلفط می گردد که کاملاً شبیه تلفظ کلمه آبی در زبان پارسی است.

نگاهی به روابط ترکیه و جمهوری آذربایجان، موید این نکته است که دولتمردان باکو، حساسیت چندانی به نوع رابطه برادر بزرگتر و برادر کوچکتر ندارند. اما دیگر کشورهای عضو شورا چنین نیستند.

اول این که قزاقستان، به خاطر نقش مهم نورسلطان نظربایف به عنوان پدر معنوی و کیش شخصیتی ویژه، هیچگاه راضی نیست که ترکیه در این سازمان، نقشی معادل پیشگام و برادر بزرگ داشته باشد.

دوم این که ترکمنستان نیز با نوع نگرش و مشی سیاسی بردی اف، هیچگاه زیر چنین باری نمی رود و ازبکستان و قرقیزستان نیز کشورهایی نیستند که نقشی معادل دنباله رو و برادر کوچک بپذیرند. در نتیجه اردوغان ناچار است در این سازمان، از کوشش برای برادر بزرگ شدن، پرهیز کند.

سینمای ترک

آن گونه که پیداست، سازمان دولت های ترک، ایده های بلندپروازانه ای برای بسط و توسعه حوزه های همکاری گوناگون همکاری سیاسی، مالی و فرهنگی دارد.

احمد مصباح دمیرجان معاون وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه اعلام نموده که همزمان با برگزاری نشست وزرای امور خارجه شورای ترک، در تالاری دیگر، کارشناسان هنری و کارگردانان کشورها نیز گرد هم آمده اند تا روشن نمایند که اعضای شورای ترک، به چه شکلی می توانند برای توسعه همکاری های سینمایی قدم بردارند.

پر واضح است که در این وادی، امتیازات بیشتر، در اختیار ترکیه خواهد بود چرا که در هر دو حوزه سینما و تلویزیون، فیلم و سریال در ترکیه، از قدرت و پیشرفت بالایی برخوردار است.

در سرانجام باید گفت، کوشش برای توسعه و برجسته سازی نقش شورای دولت های ترک، یکی از اهداف استراتژیک ترکیه است که پس از تحولات اخیر قره باغ، اهمیت بیشتری برای دولت آنکارا پیدا نموده است.

شواهد نشان می دهد که دولت ترکیه در پی استفاده سیاسی و تبلیغاتی گسترده از سازمان دولت های ترک است و می خواهد با استفاده از این کارت، در آسیای میانه و قفقاز، امتیازات بیشتری به دست بیاورد و در بعضی مسائل منطقه ای و بین المللی نیز، از حمایت سیاسی سران این کشورها برخوردار گردد.

اما در این راستا، دولت اردوغان در یک جاده صاف، هموار و بدون مانع، قدم بر نمی دارد و چالش هایی نیز در میان است.

یکی از مهمترین چالش ها، این است که کشورهای ترک زبان عضو سازمان مزبور، از ظرفیت های مالی پویا و توانمندی برای توسعه تجارت خارجی برخوردار نیستند و در عین حال، زیرساخت های ترابری و حمل و نقل، در شرایط مطلوبی نیست.

علاوه بر این، از منظر منافع مرتبط با سیاست خارجی، همه این کشورها نمی توانند در تصمیم گیری های خود، با دیگر اعضای سازمان، با خاطری آسوده و بدون هراس از تبعات و پیامدها، به تصمیم مشترک و واحد برسند.

مساله دیگر این است که اتصال سرزمینی ترکیه با نخجوان و جمهوری آذربایجان، ارتباط مستقیمی با اراده روسیه و ارمنستان دارد و ارتباط این دو عضو، با 4 عضو دیگر یعنی ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان، منوط به گذر از دریای خزر یا استفاده از راستا راه آهنی است که از گرجستان می گذرد.

در نتیجه نمی توان در خصوص ارتقای سطح و اندازه همکاری های آینده سازمان دولت های ترک، یک فرایند شتابان و ایده آل را تصور کرد.