پهندشت های فرهنگی ایران در معرض تهدید حفاری های غیرقانونی، تصویری دقیق از زندگی گذشته بشر در دنیا - مجله جغتای

نویسنده در بخشی از مقدمه این کتاب آورده است: سرزمین های شمال آفریقا که در ادبیات جغرافیای تاریخی مسلمانان به مغرب و دانسان های گذشته مواد فرهنگی را ایجاد و از آن ها استفاده نموده اند که بخش مهمی از مدارک باستان شناسی را تشکیل می دهند. این مدارک به وسیله تخریب، نهشتگی، دور انداخته شدن، ترک شدن و یا به سادگی از بین رفتنشان در سطح پهندشت های گذشته اتفاق افتاده است. در طول زمان، سازندهای پیچیده پس از نهشتگی، آن ها را تغییر می دهند و از بین می برند و خاتمه نیز در زیر سطح مدفونشان می نمایند، تا جایی که ممکن است مدت ها باقی بمانند و باستان شناسان آن ها را به صورت مدارک باستان شناختی زیر سطح کشف و حفاری نمایند.

با این حال، ممکن است بر اثر بسیاری شرایط مواد فرهنگی هرگز دفن نشوند و در سطح زمین باقی بمانند، یا ممکن است دفن شده باشند و بعداً دوباره در معرض دید قرار بگیرند که در این صورت باستان شناسان آن ها را به مثابه مدارک سطحی باستان شناسی کشف و مطالعه می نمایند. روش اصلی برای کشف و آنالیز این مدارک سطحی، آنالیز و مشاهده سطح زمین است که این روش پیاده روی صحرایی، پیمایش، پیاده روی، و جمع آوری سطح نیز نامیده می گردد.

در ادامه نیز یادآوری می نماید: آنالیز میدانی شامل طیف وسیعی از تکنیک هاست که برای جمع آوری اطلاعات مربوط به ماهیت، تنوع، سازمان و توزیع آثار و سکونتگاه ها در یک پهندشت طراحی می گردد. آنالیز میدانی ابزار تحقیقاتی علمی و سازنده ای است که مسئولیت کشف و مستندسازی بقایای فرهنگی را در سطوح امروزی زمین بر عهده دارد و بعلاوه منبع اصلی معین انبوهی از اطلاعات درباره مکان های باستان شناسی در نظر گرفته می گردد.

آنالیز باستان شناسی سطحی، بعلاوه در یک چارچوب روش شناختی به عنوان روشی برای ارائه برآورد پارامترهای عمومی یا خاص منطقه مورد مطالعه در پاسخ به پارامترهای هدف که با جهت گیری مسئله محور معین می شوند، تعریف و طراحی می گردد. از دهه 1970 در امریکا در مطالعه الگوهای استقراری منطقه ای پیش از پروژه های تغییر زمین و تسهیل مدیریت طولانی مدت منابع عمومی، استفاده از استراتژی های گسترده آنالیز های سطحی میدانی بسیار مورد توجه نهاده شد.

در جایی دیگر اشاره می نماید: از پتانسیل آنالیز باستان شناختی که یکی از روش های تحقیقاتی باستان شناسی است، نیز انتقاد شده است. در سال های اخیر بحث های فراوانی وجود داشته که درصدد بوده با ایجاد مبانی روش شناختی درست برای آنالیز های سطحی و سنجش صحت و ثبات نتایج، شیوه های آنالیز ها را ارتقا بخشد. به وسیله مطالعات موردی که در منطقه ها مختلف دنیا انجام شده است، می توان اطلاعات فراوانی درباره روش های آنالیز به دست آورد. این تجربیات روش های بسیار پیچیده ای برای آنالیز منطقه ای باستان شناسی فراوری نموده است. نتایج حاصل از چنین تجربیاتی امروزه می تواند تصویری دقیق از زندگی گذشته بشر در دنیا ارائه دهد.

وی درباره هدف از نگارش این کتاب می نویسد: هدف اصلی این کتاب از یک سو کشف پتانسیل چارچوب کاملاً معین روش آنالیز منطقه ای باستان شناسی است، در حالی که از سوی دیگر تأکید بر بهره وری این استراتژی به عنوان رویکردی باستان شناختی، به ویژه در مواردی که تحقیقات با جهت گیری حل مسئله برنامه ریزی می گردد، شده است که هر دو به وسیله فراوری مدلی کلی از روش آنالیز باستان شناسی در فعالیت های باستان شناسی ایران پذیرفته خواهد شد.

در اینجا باید تأکید گردد که بسیاری از پهندشت های فرهنگی ایران به طور مداوم در معرض تهدیدهای حفاری های غیرقانونی، پروژه های بزرگ توسعه و بلایای طبیعی قرار دارند. این عوامل بر تکنیک های آنالیز منظم سطح زمین به عنوان رویکرد عمده باستان شناسی تأثیر می گذارد. مهم تر اینکه، در سایه عدم شناخت پتانسیل سایر روینمودهای فنی، از کاوش های باستان شناسی هنوز به عنوان تنها وسیله بازیابی اطلاعات حمایت می گردد. این مسائل باعث می گردد که آنالیز در اولویت اصلی باستان شناسی علمی ایران قرار گیرد.

کتاب شیوه های روشمند آنالیز میدانی در باستان شناسی برای دانشجویان رشته باستان شناسی در مقطع کارشناسی به عنوان منبع اصلی درس آنالیز باستان شناسی، در مقطع کارشناسی ارشد به عنوان منبع اصلی درس روش های میدانی باستان شناسی و در مقطع دکترا به عنوان منبع اصلی درس تکنیک های پیشرفته میدانی تدوین شده است.