تظاهرات ضدبی عدالتی نشانه ورود آمریکا به دوران گذار است - مجله جغتای

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، متن مقاله دکتر فؤاد ایزدی و دکتر حکیمه سقای بی ریا به شرح زیر است:

تظاهرات ضد بی عدالتی اخیر در آمریکا

دکتر فؤاد ایزدی (1) و دکتر حکیمه سقای بی ریا (2)

مسئله تبعیض نژادی در برهه های مختلفی از تاریخ ایالات متحده آمریکا مبدأ ایجاد حرکت های اجتماعی مختلفی بوده است. با اینکه این حرکت ها همواره توسط دولت های مختلف این کشور سرکوب شده اند، مسئله تبعیض نژادی مانند آتشی زیر خاکستر همچنان باقی مانده است. بر اساس نظر کارشناسان، تظاهرات ضد بی عدالتی اخیر در آمریکا گسترده ترین حرکت اجتماعی تاریخ آمریکاست. برآورد کارشناسان حاکی از آن است که به رغم تلاش دولت ترامپ برای مهار و سرکوب این حرکت، این جنبش اجتماعی، حرکتی ادامه دار و در حال گسترش است. حتی در صورتی که در این برهه این حرکت سرکوب و خاموش شود، انتظار می رود در سال های آینده در قالبی جدید دوباره ظهور کند. این تظاهرات به سه دلیل اهمیت راهبردی ویژه دارند و نشانه ورود تاریخ ایالات متحده به یک دوران گذار است.

1: تغییرات دموگرافیک نژادی

بر اساس گزارش اداره آمار آمریکا، ترکیب جمعیتی این کشور از نظر نژادی در حال تغییرات اساسی است. بر اساس این گزارش، رنگین پوستان ـ اعم از سیاه پوستان، هیسپانتبارها و دیگران ـ تا سال 2045 اکثریت جمعیت آمریکا را تشکیل خواهند داد و جمعیت سفیدپوست تبدیل به اقلیت خواهد شد.(3) بنابراین، طی 25 سال آینده، آمریکا از کشور اکثریت سفیدپوست به کشور اکثریت رنگین پوست تغییر خواهد کرد.

فرایند تغییرات دموگرافیک نژادی در حال حاضر هم در بخشی از جمعیت آمریکا قابل رؤیت است. به طور مثال جمعیت زیر 18 سال آمریکا در حال حاضر اکثرا رنگین پوست هستند.(4) ادامه این فرایند در آینده تمام جمعیت آمریکا را دچار تحول خواهد کرد و در نهایت منجر به قدرت دریافت رنگین پوستان خواهد شد.

با توجه به وجود تغییرات ساختاری در سبک زندگی سفیدپوستان، به خصوص در زمینه ازدواج، خانواده و فرزندآوری و رواج همجنس گرایی، تغییرات دموگرافیک نژادی قابل پیشگیری و کنترل نیست. تفاوت سبک زندگی رنگین پوستان در این زمینه باعث رشد جمعیت آنان نسبت به سفیدپوستان شده است.

از آنجا که جوانان رنگین پوست آمریکایی عموماً منتقد اصول بنیادین آمریکا هستند، فرایند تغییرات دموگرافیک نژادی در این کشور بسیار حائز اهمیت است. مثلاً نظرسنجی ها از جمعیت زیر 30 سال رنگین پوست نشان می دهند که این گروه، سرمایه داری را روش صحیح مدیریت اقتصادی جامعه آمریکا نمی داند.(5)

بنابراین تغییرات دموگرافیک نژادی در نهایت باعث بروز تغییرات در تفکرات سیاسی خواهد شد و تحولات بنیادین در سیستم حکومتی آمریکا را رقم خواهد زد. این مسئله افول آمریکا را تسریع خواهد کرد. اتفاقات چند هفته گذشته آمریکا، حتی باب صحبت از فروپاشی این کشور را باز کرده است. برای مثال، مأمور سابق سازمان سیا که سرکوب معترضان در دیگر کشورها را رصد می کرده، در مصاحبه با واشنگتن پست درباره شرایط کنونی آمریکا می گوید: این چیزی است که در کشورها قبل از فروپاشی اتفاق می افتد.(6) به گزارش سی ان ان، فرمانده سابق ارتش آمریکا در افغانستان ژنرال جان الن نیز گفته است: اقدامات ترامپ می تواند نشانه شروع خاتمه آمریکا باشد.(7)

بر اساس نظرسنجی شبکه خبری ان بی سی و روزنامه وال استریت ژورنال، افکار عمومی آمریکا به شدت نگران آینده این کشور است. این نظرسنجی نشان می دهد که 80 درصد رأی دهندگان آمریکایی می گویند شرایط آمریکا از کنترل خارج شده است.(8)

نشانه های تغییر دموگرافیک نژادی باعث ایجاد احساس خطر در بخشی از جمعیت سفیدپوست آمریکا شده است. یکی از دلایل مهم روی کار آمدن ترامپ بهره گیری وی از نگرانی های این قشر از سفیدپوستان و استفاده از ادبیات ضد مهاجرین مانند نیاز به کشیدن دیوار بین آمریکا و مکزیک و ممانعت از ورود مسلمانان به آمریکا بود. به دلیل وجود سیستم الکتورال، ترامپ توانست به رغم نداشتن رأی اکثریت جمعیت آمریکا به ریاست جمهوری دست یابد؛ اما در درازمدت شاهد انتقال قدرت از سفیدپوستان به رنگین پوستان خواهیم بود. در نهایت، حضور سفیدپوستان تندروی نژادپرست در بدنه حاکم آمریکا در درازمدت دوام نخواهد داشت.

تغییرات جمعیتی آمریکا نه تنها تبعات داخلی، بلکه تبعات بین المللی خواهد داشت و می تواند منشأ تحولات ماهوی در ایالات متحده باشد؛ به طوری که رفتار بین المللی آن را متحول کند. این مسئله برای ایران بسیار حائز اهمیت است و نویدبخش آن است که تعدیل نگاه نژادپرستانه در آمریکا باعث تغییرات بنیادین در سیاست خارجی آن کشور باشد. البته انتظار می رود این تغییرات به صورت تدریجی اتفاق بیفتند.

2: زیربنای فکری داروینیسم اجتماعی و ناممکن بودن حل و فصل مسائل نژادی این کشور در سیستم فعلی

اگر بخواهیم ظهور غرب به عنوان قدرت برتر جهانی در سه قرن اخیر را بررسی کنیم، نیاز است نیم نگاهی به زیربنای فکری آن داشته باشیم. در این میان، داروینیسم اجتماعی را می توان یکی از مهم ترین زیربناهای فکری ظهور غرب دانست. داروینیسم اجتماعی محصول گسترش اقتصادی و سیاسی اروپا در قرن نوزدهم است، به طوری که به عنوان توجیهی علمی برای سیاست های نژادپرستانه و ظالمانه داخلی و خارجی قدرت های اروپایی مورد استفاده قرار گرفت.

بر اساس این نظریه، جوامع بشری به مثابه ارگانیسم های زیستی هستند که برای بقا با هم می جنگند. فرایند تنازع بقا در نهایت به بقای اصلح خواهد انجامید، به طوری که قدرتمندان باقی خواهند ماند و ضعیفان از بین خواهند رفت. در واقع این نظریه به عنوان یک قانون طبیعی مورد پذیرش بخشی از نخبگان قدرت در غرب قرار گرفته بود. تلفیق نظریه داروینیسم اجتماعی و نژادپرستی در غرب باعث بروز فجایع بسکمک در سطح داخلی و بین المللی شد.

در بعد سیاست های داخلی داروینیسم اجتماعی به تفوق رویکرد عدم مداخله دولت در اقتصاد(9) انجامید و منجر به بی توجهی کامل به مشکل فقر در جامعه و نابرابری های اجتماعی شد. بنابراین، داروینیسم اجتماعی تبدیل به موتور محرک انقلاب صنعتی دوم در کشورهای غربی شد و شکاف فزاینده میان فقیر و غنی را به صورت شبه علمی توجیه پذیر و فردگرایی مطلق و وحشیانه به خصوص در اقتصاد را بستری برای پیشرفت بشر تلقی کرد. این نگاه سیاست های عدالت محور را کاملا رد و آنها را بر خلاف پیشرفت بشریت عنوان کرد، زیرا این سیاست ها باعث تداوم حیات قشرهای ضعیف تر جامعه می شد.

به دیگر سخن داروینیسم اجتماعی یک فلسفه سیاسی است که بر اساس آن، فزونین مکانیسم مؤثر و اخلاق محور برای توزیع ثروت در جامعه، بازار آزاد است. برخی از کارشناسان، دیدگاه های سیاسی حزب جمهوریخواه به طور کلی و ترامپ به طور خاص را منطبق بر این نظریه ارزیابی می کنند. بر این اساس، آنها معتقدند، همان طور که در طبیعت، گونه هایی زنده می مانند که به بهترین شکل خود را با شرایط زندگی تطبیق می دهند، سیستم سرمایه داری هم از میان ما به باهوش ترین و مستعدترین ها پاداش می دهد... محافظه کاران بر این باورند که برنامه هایی که منتج به اخذ اقتصادیات از ثروتمندان و توزیع منافع آن میان فقراست، نامشروعند و نظم درست در تقسیم ثروتی را که در بازار به دست آمده از بین می برند.(10)

در بعد بین المللی، نظریه داروینیسم اجتماعی در کنار نژادپرستی و نظریه بار مسئولیت انسان سفیدپوست به نرم افزار فکری استعمار تبدیل شد. در این چهارچوب فکری است که فزونی جویی های غربی و ظلم و ستم به جوامع تحت استعمار نیز به عنوان حرکت بشر به سوی تکامل تبلیغ می شد. در کنار نظریه داروینیسم اجتماعی، دیدگاه بار مسئولیت انسان سفیدپوست،(11) قدرتمندانی را که بر اساس داروینیسم اجتماعی اصلح برای بقا فرض شده بودند، مسئول متمدن کردن جوامع تحت سلطه خود می دانست. بر این اساس، استعمار نه تنها امری مقبوح نبود، بلکه تنها راه برای پیشرفت جوامع غیر غربی بود.

با نهادینه شدن نرم افزار داروینیسم اجتماعی در بعد بین الملل، همه ملت ها تبدیل به ابزاری برای قدرتمندتر شدن قدرت های سلطه گر شدند. همان طور که داروینیسم اجتماعی در بعد داخلی باعث پیگیری سیاست های نژادپرستانه و ضدعدالت شده بود، این ساختار فکری به طرزی فزاینده باعث پیگیری چنین سیاست هایی در روابط میان قدرت های سلطه گر و ملت های تحت ستم و ظهور مسائل اجتماعی جهانی از جمله فقر، گرسنگی و... شده است.

با اینکه لزوماً همه جناح های سیاسی معتقد به این نگاه نیستند، اما نهادینه شدن این نرم افزار فکری در سیستم سیاسی، اجتماعی، اقتصادی آمریکا، عبور از این نرم افزار را نیازمند تغییرات بنیادین می کند. ایجاد چنین تغییراتی نیز عموماً نیازمند رأی دو سوم نهادهای قانون گذار در این کشور از جمله در سنای آمریکاست. بنابراین ایجاد تغییراتی که مستلزم عبور از نرم افزار فکری داروینیسم اجتماعی باشد، تنها از طریق دموکرات های چپ گرا قابل انجام نیست. در عمل عدم همراهی جمهوری خواهان در نهایت باعث خنثی شدن اقدامات جمعیت غیرمعتقد به داروینیسم اجتماعی می شود.

می توان گفت داروینیسم اجتماعی به مثابه نوعی حق وتو علیه اقدامات بنیادین عدالت محور در آمریکا عمل می کند. از آنجا که داروینیسم اجتماعی بخشی غیرقابل تفکیک از ماهیت حکومت ایالات متحده آمریکاست، حرکت های اجتماعی علیه بی عدالتی نمی توانند از طریق راهکارهای موجود در نظام حاکمیتی فعلی آمریکا به اهدافشان برسند.

3. خشونت پلیس

همان طور که پیشتر گفته شد، تغییرات دموگرافیک نژادی در آمریکا و گسترش حرکت اجتماعی مبارزه با بی عدالتی باعث شده است که درصد قابل توجهی از سفیدپوستان بیش از پیش احساس خطر کنند. به نظر می رسد در این شرایط، خشونت پلیس نه تنها خاتمه نخواهد یافت، بلکه تشدید خواهد شد. باید توجه داشت که فلسفه وجودی پلیس خشن در آمریکا، وجود تنش های فراوان اجتماعی در آن کشور است. برای مهار این شرایط و جلوگیری از فروپاشی سیستم حاکم، آمریکا به پلیس خشن نیاز دارد. قوانین مصونیت پلیس نیز با همین منطق در طول سال ها ایجاد شده اند. به دلیل عدم وجود اجماع در مورد مسئله خشونت پلیس، قوانین مصونیت پلیس به راحتی قابل تغییر نیستند و این مسئله تداوم خواهد داشت.

به عبارت دیگر، ایالات متحده در حال حاضر در حال تجربه دوران گذار از نژادپرستی و داروینیسم اجتماعی به عنوان دو بنیان بی عدالتی در آمریکاست. به نظر می رسد در این دوران گذار، رنگین پوستان شاهد مسائل بیشتری از جمله تشدید تنش های اختلاف نژادی و اختلاف طبقاتی خواهند بود.

شاید مسائل ناشی از بی عدالتی در آمریکا از دید ناظران بیرونی قابل حل باشد. شاید گفته شود این کشور ثروتمند باید برای رفع اختلافات طبقاتی و نژادی، سرمایه گذاری بیشتری در راستای خدمات رسانی اجتماعی به قشرهای محروم جامعه، به خصوص سیاهپوستان کند. اما راهکاری که طی سال ها برای مهار اختلافات و تنش هایی که باعث دوقطبی شدن جامعه آمریکا شده، پلیس خشن است.

در نتیجه، در آینده ای نزدیک، جامعه آمریکایی شاهد تداوم نژادپرستی و خشونت پلیس خواهد بود. از آنجا که بخش منتفع از نژادپرستی در آمریکا زخم خورده است، خشونت های پلیس علیه رنگین پوستان بیشتر نیز خواهد شد و حرکت های اعتراضی به بی عدالتی های ساختاری در آمریکا، به خصوص نژادپرستی نظام مند گسترش خواهند یافت. به نظر می رسد این حرکت ها به تدریج به این نتیجه خواهند رسید که برای دستیابی به اهداف خود نیازمند تلاش برای تغییر در ماهیت آمریکا هستند و امکان دستیابی به اهداف خود از طریق سیستم موجود را ندارند.

نیاز به ایجاد قرارگاه مقابله با آمریکا:

شرایط کنونی برای ایران فرصتی استثنائی ایجاد کرده است. بی ثباتی کنونی آمریکا ناشی از افزایش تنش های بی سابقه در چند سطح است: دوران ریاست جمهوری ترامپ، ناکارآمدی دولت در مهار همه گیری کرونا، بیکاری ناشی از شرایط کرونا، التهابات ماه های آخر رقابت های ریاست جمهوری و در نهایت اعتراضات در پی قتل بی رحمانه فردی سیاهپوست به دست پلیس. عدم توجه به فرصت به دست آمده در راستای منافع ملی کشور نیست.

اتخاذ اقدامات لازم در شرایط کنونی بیش از پیش نیازمند ایجاد قرارگاهی قوی برای رصد مسائل آمریکا، ایجاد هماهنگی در اقدامات نهادهای مرتبط، و شبکه سازی است. این مسئله با توجه به ایجاد گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا ضروری به نظر می رسد. کارکرد مورد نظر برای قرارگاه مقابله با آمریکا اتخاذ تصمیمات خرد و تعریف پروژه ها و راهکارهای عملیاتی در راستای تصمیمات کلان نظام در حوزه آمریکاست. به بیان دیگر قرارگاه، مکمل و بازوی اجرایی تصمیماتی است که در سطح کلان کشور گرفته می شود. ایجاد این قرارگاه می تواند مدیریت ستادی مسائل آمریکا را سامان دهد و بستری برای مدیریت پروژه های ریز فراهم کند.

تعریف پروژه هایی در زمینه دیپلماسی عمومی می تواند یکی از حوزه های کاری قرارگاه مقابله با آمریکا باشد. در این مورد، توجه به جمعیت مسلمانان و رنگین پوستان آمریکا به عنوان دو گروه هدف دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی در این کشور اهمیت ویژه ای دارد. ارتباط با این دو گروه و دیگر گروه های همسو باید در دستور کار قرارگاه مقابله با آمریکا قرار گیرد.

یکی از صحنه های اصلی دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی در آمریکا تأثیرگذاری بر جریان های اسلامی، به ویژه در میان سیاهپوستان است. به نظر می رسد آنچه در دهه 60 میلادی در باره ظهور جریان اسلامی انقلابی در جمعیت سیاهپوست آمریکا رخ داد، قابل تکرار است. در دهه 60 میلادی و در اوج معضل تبعیض نژادی در آمریکا، شاهد رشد گرایش سیاه پوستان به اسلام و ظهور رهبری انقلابی چون مالکوم ایکس در رأس جریان اسلامی بودیم. رهبری مالکوم ایکس جریان اصلی مبارزه با تبعیض نژادی در آمریکا به رهبری مارتین لوترکینگ را هم به سمت انقلابی تر شدن سوق داد.

در حال حاضر نسل دوم و سوم مسلمان در آمریکا در تظاهرات اخیر فعال هستند. تصاویر مربوط به برپایی نماز جمعه و جماعت توسط معترضان مسلمان، گوشه هایی از این واقعیت را به نمایش می گذارد. این جمعیت که عموماً از تحصیلات بالایی برخوردارند، ظرفیت رهبری حرکت های اجتماعی عدالت محور را دارند. شاید بتوان چنین ادعا کرد که امکان ظهور حزب الله در آمریکا هم وجود دارد. در صورت ظهور رهبران انقلابی مسلمان در میان نسل دوم و سوم مسلمانان آمریکایی، انتظار می رود جریانات دیگر اعتراضی هم از آن متأثر شوند و به سمت انقلابی شدن حرکت کنند.

این در حالی است که یکی از مسائل حرکت های اجتماعی ضد بی عدالتی در آمریکا فقدان رهبری است. ایران می تواند در شناسایی افرادی که ظرفیت رهبری در این حرکت را دارند فعال باشد و به آنها کمک کند. جمهوری اسلامی در این زمینه دو تجربه پیروز داشته است: ایجاد حزب الله در لبنان و حمایت از نیروهای عراقی ضد صدام در زمان جنگ تحمیلی.

دستیابی به این هدف نیازمند حرکتی منسجم و برگرفته از رصد، پژوهش و تحلیل دقیق و علمی در این راستاست. دولت ترامپ برای رصد و مدیریت مسائل مربوط به ایران، گروه اقدام ایران را در وزارت خارجه این کشور ایجاد کرد. به نظر بسکمک از کارشناسان، دلیل پیروزیت نسبی دولت آمریکا در حوزه تحریم های ضد ایرانی تشکیل این گروه و ایجاد انسجام در ساختار سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران بود.

جمهوری اسلامی نیز باید در این زمینه، مقابله به مثل و قرارگاهی را به عنوان مرجعیت علمی و عملیاتی مسائل آمریکا ایجاد کند. نیاز است قرارگاهی در عالی ترین سطوح تصمیم سازی در کشور برای رصد مستمر و عمیق سیاست ها و عملکرد طرف مقابل و ارائه راهکارهای مقابله تأسیس شود.

پی نوشت ها:

1. عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دانشکده مطالعات جهان

2.عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی

3.https:، ، www.brookings.edu، blog، the-avenue، 2018، 03، 14، the-us-will-become-minority-white-in-2045-census-projects

4.https:، ، www.axios.com، when-american-minorities-become-the-majority-d8b3ee00-e4f3-4993-8481-93a290fdb057.html

5.https:، ، www.forbes.com، sites، randalllane، 2020، 02، 27، new-survey-reveals-the-emerging-socialist-majority-propping-up-bernie-sanders-among-democrats،

6.This is what happens in countries before a collapse. https:، ، www.washingtonpost.com، national-security، cia-veterans-who-monitored-crackdowns-abroad-see-troubling-parallels-in-trump-handling-of-protests، 2020، 06، 02، 7ab210b8-a4f6-11ea-bb20-ebf0921f3bbd-story.html

7.https:، ، amp.cnn.com، cnn، 2020، 06، 04، politics، john-allen-trump-protests-george-floyd، index.html?-twitter-impression=true

8. https:، ، www.nbcnews.com، news، amp، ncna1226276?-twitter-impression=true

9.Laissez-faire.

10.https:، ، nymag.com، intelligencer، 2017، 06، social-darwinism-is-what-truly-guides-trump.html

11.The white mans burden